Trong cuộc sống hàng ngày, khi trình bày một vấn đề nào đó cho người khác nhiều lần mà họ không thể tiếp thu thì người ta thường hay nói rằng: “Đúng là đàn gảy tai trâu!”. Chúng ta thường cho rằng câu thành ngữ này chỉ nhắm đến khả năng tiếp thu của người nghe, nhưng kỳ thực nó cũng nhắm đến cả trí tuệ của người nói. Hãy cùng tìm hiểu về câu thành ngữ này trong bài viết dưới đây nhé.
Đàn gảy tai trâu là gì?
“Đàn gảy tai trâu” (Đối ngưu đàn cầm) có ý nghĩa tương tự với câu “Nước đổ đầu vịt” hay “Nước đổ lá khoai” để nói về những trường hợp nói lời dạy bảo, khuyên can đều chỉ là phí công, không có tác dụng gì.
Cũng mang ý nghĩa tương tự như “đàn gảy tai trâu” tiếng Anh có một số câu như sau:
- Falls on the deaf ears.
Ví dụ: Jennifer suggested that Giang should get a job, but he fell on deaf ears. (Jennifer gợi ý Giang nên kiếm một công việc nhưng anh ấy đã bỏ ngoài tai).
- Go in one ear, out the other.
Ví dụ: Everything I say to him seems to go in one ear and out the other.
(Những gì tôi nói với anh ấy dường như vào tai này rồi ra tai nọ).
Nguồn gốc đàn gảy tai trâu
Về nguồn gốc của câu thành ngữ “đàn gảy tai trâu” này, trong cuốn “Hoằng Minh Tập. Lý hoặc luận” có ghi lại câu chuyện như sau:
Vào thời Chiến Quốc có một nhạc gia nổi tiếng tên là Công Minh Nghi. Ông vừa có thể soạn ra các bản nhạc hay lại còn biết diễn tấu thất huyền cầm một cách điêu luyện. Các ca khúc mà Công Minh Nghi chơi đều tuyệt hay và êm tai, rất nhiều người thích được nghe ông gảy đàn và rất kính trọng, ngưỡng mộ ông. Công Minh Nghi thường ngày chơi đàn ở nhà, nhưng gặp khi thời tiết đẹp thì ông lại đến vùng ngoại ô chơi đàn để được hòa mình vào cảnh vật thiên nhiên.
Có lần, Công Minh Nghi đi đến một vùng ngoại ô chơi, cảnh sắc tươi vui, tràn đầy sức sống, gió thổi nhè nhẹ làm rung động cả những hàng liễu rủ bên đường. Cảnh đẹp nhưng ở đó không có một ai. Bất chợt ông nhìn thấy trên thảm cỏ xanh mướt có một con trâu già đang gặm cỏ. Công Minh Nghi nhất thời hứng thú đi đến bên cạnh con trâu, cầm đàn lên và gảy một ca khúc. Khúc nhạc mà ông gảy cho con trâu già thưởng thức tên là “Thanh giác chi thao”, rất cao nhã. Nhưng con trâu già thờ ơ, vẫn tiếp tục cúi đầu gặm cỏ như thể không hề nghe thấy gì.
Công Minh Nghi nghĩ rằng có thể do khúc nhạc này cao nhã quá nên đã đổi sang gảy một làn điệu khác. Con trâu vẫn không có phản ứng gì, tiếp tục thong dong gặm cỏ. Công Minh Nghi xuất ra tất cả bản lĩnh mình có, tấu một ca khúc là sở trường của mình cho con trâu già thưởng thức nhưng nó vẫn không có phản ứng gì cả.
Cuối cùng, Công Minh Nghi sử dụng đàn để tạo ra âm thanh của ruồi muỗi vo ve và tiếng nghé con kêu lên mừng rỡ. Con trâu bỗng dừng lại không gặm cỏ nữa mà dỏng tai chăm chú lắng nghe, lúc lắc cái đuôi của nó, thậm chí ve vẩy cái tai như thể xua đuổi muỗi đi.
Lúc này, Công Minh Nghi mới nhận ra rằng bản nhạc dù có hay đến mấy thì con trâu này cũng không thể hiểu được, đơn giản là vì nó không thể nào nhận thức được, chỉ có thể chơi một cái gì đó gần với những hiểu biết của nó thì mới có thể khiến nó chú ý.
Ý nghĩa của “Đàn gảy tai trâu”
Về sau, “Đàn gảy tai trâu” được sử dụng như một thành ngữ lý giải những người không có khả năng tiếp thu, hoặc đang nói về vấn đề gì mà họ không quan tâm hoặc họ không hiểu biết những vấn đề ấy, hay việc giảng đạo lý cao thâm cho người không hiểu đạo lý là một chuyện phí công vô ích.
Ngoài ra, câu thành ngữ này còn có ý khuyên răn đối với người nói. Chúng ta làm bất kỳ sự tình nào cũng cần phải xem xét đối tượng. Khi chúng ta muốn đối phương có thể tiếp thu được điều mà mình mong muốn thì trước hết lời nói và việc làm của chúng ta cũng phải phù hợp với đối phương, phải dùng phương cách phù hợp để có thể kết nối với họ.
Ở bất kỳ lúc nào và bất kỳ nơi đâu thì chúng ta cũng đừng xem thường hay hạ thấp bất kỳ ai. Bởi vì trình độ kiến thức, chuyên môn của mỗi người đều không giống nhau cho nên đối với cùng một sự việc sẽ có những cái nhìn khác nhau. Có thể ở phương diện này chúng ta giỏi nhưng không hẳn là giỏi ở phương diện khác. Trong cuộc sống, khi không thể khiến người khác hiểu được những lời nói và việc làm của mình, người ta thường dùng “đàn gảy tai trâu” với thái độ xem thường đối phương. Trên thực tế điều này là tuyệt đối không nên.
Tác giả của cuốn sách “Mưu tử lý hoặc luận”, Mưu Dung khi giảng về Phật gia cho các nho sinh thì thường lại hay trích dẫn các kinh điển của Nho gia như “Thượng Thư”, “Kinh Thi” để giảng giải cũng như là cắt nghĩa điều mà mình muốn nói. Bởi vì Nho và Phật trong quá khứ phát sinh tranh chấp nên các Nho sinh tò mò hỏi ông vì sao lại làm như vậy. Lúc đó ông thường dùng câu chuyện “Đàn gảy tai trâu” kể cho Nho sinh nghe.
Mưu Dung nói: “Các ngươi có thể thông hiểu về kinh điển Nho gia cho nên ta cần dùng những lời nói của Nho gia để giảng giải. Các ngươi vốn không hề hiểu về Phật, nếu ta dùng kinh điển Phật giáo để giảng trực tiếp, các ngươi nghe không hiểu, thì chẳng phải cũng giống như ta không giảng gì hay sao?”
Từ góc độ giáo dục mà xét thấy điều này cũng giống với đạo lý dạy học “Tùy theo tài năng của người học đến đâu mà dạy”. Cùng một đạo lý nhưng với những người nghe khác nhau thì lại không thể dùng cùng một cách nói để giảng giải được. Người dạy giỏi sẽ biết cách tùy thuộc vào từng đối tượng cụ thể mà dùng cách nói phù hợp để đối phương tiếp thu được. Đây cũng là một yêu cầu tương đối cao cả về sự khéo léo và trí tuệ với người nói.
Trên đây là những giải thích về nguồn gốc, ý nghĩa của câu “Đàn gảy tai trâu”. Có thể nói đây là một câu thành ngữ có nhiều ẩn ý sâu xa mà chúng ta cần phải suy ngẫm. Đừng quên tiếp tục đón đọc những bài viết bổ ích trên website của chúng mình nhé.
