Việt Nam là một trong những quốc gia sở hữu diện tích đất phèn lớn. Nó không chỉ làm ảnh hưởng đến nguồn nước mà còn tác động đến năng suất cây trồng. Vậy thực chất đất phèn là gì? Nguyên nhân, tác hại và biện pháp cải tạo đất phèn như thế nào? Hãy cùng với chúng tôi tìm hướng xử lý cho loại đất này nhé!
Đất phèn hay còn được gọi là đất bị nhiễm phèn. Đây là loại đất chứa nhiều gốc sunfat (SO42-) và có độ pH rất thấp, chỉ khoảng từ 2 – 3. Trong khi đó lượng chất độc Al3+, Fe2+, SO42 lại rất cao. Cây trồng trên đất nhiễm phèn sẽ không thể sinh trưởng và phát triển bình thường được.
Hình ảnh đất phèn
Đất phèn thường được hình thành tại các vùng đất cửa sông, đất trũng khó thoát nước, các vùng đầm lầy hoặc đất lâu ngày không được cải tạo khiến hàm lượng lưu huỳnh cao.
Đặc điểm của đất phèn:
– Đất nhiễm phèn có thành phần cơ giới nặng.
– Đất nhiễm phèn khi khô lại sẽ gây ra hiện tượng nứt nẻ và cứng.
– Độ chua của đất phèn khá cao, độ pH thường < 4.
– Các chất độc hại có trong đất phèn là: Al3+, Fe3+, CH4, H2S.
– Đất phèn thường có độ phì nhiêu thấp, rất nghèo đạm và mùn.
– Hoạt động của vi sinh vật trong loại đất này thường rất kém.
Nguyên nhân hình thành đất phèn
Đất nhiễm phèn do quá trình oxy hóa phèn
– Nguyên nhân hình thành đất phèn chính là do quá trình oxy hóa phèn tiềm tàng tại chỗ, tạo ra axit H2SO4 có chứa nhiều chất độc như Al3+, Fe2+, SO42-. Khu vực nào có chứa các loại đất, đá trầm tích thường dễ hình thành nên đất nhiễm phèn. Loại đất này đã được hình thành trong khoảng 10.000 năm trở lại đây.
– Do mực nước biển dâng cao làm ngập đất khiến cho muối sunfat có trong nước biển trộn lẫn với các trầm tích đất chứa oxit sắt cùng các chất hữu cơ khác. Tới một thời điểm nhất định, nhiệt độ ấm hơn chính là điều kiện thích hợp để cho các vi khuẩn tạo nên sự hình thành các sunfua sắt.
– Bên cạnh đó, trong quá trình sử dụng đất để trồng trọt, canh tác nhiều người đã sử dụng phân bón có chứa nhiều lưu huỳnh. Lâu không cải tạo thì đất bị phơi nhiễm và oxy hóa nhiễm phèn. Đất khi bị nhiễm phèn khiến tầng mặt khi khô sẽ cứng và xuất hiện nhiều vết nứt nẻ. Đất chua khiến cho hoạt động kiểm soát của vi sinh vật trong đất cũng kém đi.
Đất phèn ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng
Đất bị nhiễm phèn thường mang đến nhiều tác hại với cây trồng. Dưới đây là một số những tác hại chính của đất phèn:
Đất phèn thường có độ pH thấp và ion H+ cao. Trừ một số ít cây ưa môi trường chua phèn thì các loại cây trồng Việt Nam, đặc biệt là cây lúa đều chỉ thích hợp ở môi trường trung tính.
Đất không thể tự cải tạo nên sẽ thiếu chất dinh dưỡng. Trong khi đó thì cây cần các chất này để có thể sinh trưởng và phát triển. Với cây lúa, nhiều trường hợp xuất hiện hiện tượng chết mầm, chết mạ ngay sau khi sạ khiến mọi người mất nhiều công gieo sạ và cấy dặm. Trong nhiều trường hợp, cuối vụ lúa xuất hiện xì phèn làm vàng lá chân gây ra những ảnh hưởng trong giai đoạn trổ bông.
Các biện pháp cải tạo đất phèn
Đất nhiễm phèn có thể xử lý được nếu như bạn nắm chắc được những kỹ thuật cơ bản. Dưới đây là một số biện pháp xử lý đất phèn hiệu quả nhất:
Biện pháp thủy lợi
Cải tạo đất nhiễm phèn bằng biện pháp thủy lợi
Tình trạng nước biển xâm lấn vào đất liền là nguyên nhân chính gây nên tình trạng ngập mặn, nhiễm phèn lớn. Để có thể hạn chế tối đa tình trạng này thì bạn cần phải xây dựng hệ thống mương máng, tưới tiêu để đảm bảo điều kiện cho việc rửa mặn, xổ phèn và tăng độ pH cho đất.
Thực hiện bón vôi
Thực hiện bón vôi cho đất phèn
Mục đích của việc bón vôi là để cung cấp canxi cho cây trồng; làm giảm tính độc hại của hàm lượng ion sắt 3+, nhôm tự do và đầy lùi ion ra khỏi bề mặt của đất. Sau khi bón vôi thì các bạn cần phải thực hiện tháo nước vào ruộng để có thể rửa mặt và bổ sung các chất hữu cơ cho đất.
Lên luống
Lên luống cải tạo đất nhiễm phèn
Lên luống là lật úp đất thành các luống cao khác nhau, bề mặt đất được lật lên, gốc mạ xuống để tạo thành lớp đệm hữu cơ. Đây không chỉ là cách làm hiệu quả giúp giảm phèn mà nó còn hạn chế được tình trạng chống ngập úng, tạo tầng đất dày giúp chúng ta có thể dễ dàng chăm sóc cây trồng.
Cày sâu cũng là cách làm để bề mặt đất chua lộ ra ngoài, sau đó thì đưa nước mưa, nước tưới tiêu vào để rửa đi lớp chua. Còn việc phơi ải là sử dụng năng lượng mặt trời để có thể kiểm soát các tác nhân gây hại có trong đất. Chủ yếu bằng cách phủ lớp bóng trong suốt lên bề mặt để giữ năng lượng mặt trời nhằm tiêu diệt mầm bệnh.
Cải tạo bằng phân bón
Bón phân để cải tạo đất
Đất phèn không có khả năng tự cải tạo được dẫn đến gây hại cho cây trồng. Bởi vậy mà chúng ta cần sử dụng phân bón để cải tạo đất. Các loại phân hữu cơ như: phân đạm, phân vi lượng. phân lân…có thể tăng độ phì nhiêu cho đất.
Lưu ý: Tránh sử dụng các phân có chứa lưu huỳnh như đạm sunfat bởi trong đất đã có chứa lưu huỳnh ở các dạng gây độc. Nếu như chúng ta bón thêm tức là làm cho các chất độc này càng gia tăng.
Bên cạnh đó thì kali cũng là loại phân bón không nên sử dụng. Bởi kali trong đất phèn khá cao và nếu như bón thêm sẽ khiến tăng chất nhôm gây chết cây.
Đất phèn thích hợp trồng cây gì?
Trồng dứa trên đất phèn
Hiện nay có khoảng chừng 15 triệu ha đất phèn đang tồn tại trên thế giới. Trong đó thì khu vực Đông Nam Á có trên 50% và 1.8 triệu ha thuộc Việt Nam. Nhiều người suy nghĩ rằng sẽ không thể trồng được bất kỳ một loại cây nào khi đất bị nhiễm chua, nhiễm phèn thì điều này là không đúng. Vậy chúng ta có thể trồng những loại cây nào trên loại đất này?
Đầu tiên chúng ta cần phải xác định được độ pH của mỗi khu vực để lựa chọn giống cây trồng thích hợp nhất. Bởi mỗi loại cây sẽ lại có một độ pH thích hợp nhất định thì mới có thể thực hiện trao đổi hiệu quả và hấp thụ được các chất dinh dưỡng tốt.
Đất phèn thích hợp trồng cây gì? Một số loại cây ăn trái có thể được trồng trên loại đất phèn như: Cây chuối, khoai mỡ, cây mía, mè, cây ngô, chè, tràm, lúa chống chịu phèn, lúa kháng phèn, bạch đàn…
Trên đây là những thông tin liên quan đến đất phèn là gì cũng như cách cải tạo đất phèn. Ngay từ bây giờ bạn có thể lên kế hoạch cải tạo đất phèn để nâng cao sản lượng cây trồng và chất lượng cuộc sống nhé.
