Trong quá trình hình thành và phát triển của loài người đã trải qua rất nhiều hình thái xã hội khác nhau. Trong xã hội đó lại được phân chia thành nhiều giai cấp khác nhau. Vậy khái niệm giai cấp và đặc trưng của giai cấp là gì? Hãy cùng với chúng tôi tìm hiểu chi tiết về nó nhé!
Contents
Giai cấp là gì?
Trong quá trình nghiên cứu và học hỏi của mình, Lênin đã đã đưa ra khái niệm về nguồn gốc giai cấp trong tác phẩm “Sáng kiến vĩ đại” của mình như sau:
“Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn to lớn gồm những người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ (thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định và thừa nhận) đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ trong những tổ chức lao động xã hội, và như vậy là khác nhau về cách thức hưởng thụ và về phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ được hưởng.”
Tóm lại: Giai cấp chính là một tập đoàn người to lớn, sự khác nhau về địa vị của họ dựa trên sự khác nhau về tư liệu sản xuất và từ đó làm cho vai trò của mỗi giai cấp trong xã hội là khác nhau.
Trong xã hội có nhiều giai cấp nhưng thường chỉ có 1 – 2 giai cấp thống trị tất cả các giai cấp còn lại trong xã hội.
Mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị thường diễn ra rất gay gắt. Đến một mức độ nào đó thì sẽ nổ ra cuộc chiến tranh giữa những giai cấp với mục đích cuối cùng chính là phân chia lại quyền sở hữu về tư liệu sản xuất.
Nguồn gốc của giai cấp là gì?
Giai cấp vô sản
Giai cấp vô sản được hình thành và phát triển trong hình thái kinh tế – xã hội tư bản chủ nghĩa:
– Nguồn gốc giai cấp vô sản: Vào những năm cuối thế kỷ XVIII do sự phát triển của cuộc cách mạng lần thứ nhất tại Anh, áp dụng các thành tựu của cuộc cách mạng, các nhà máy, xí nghiệp, đồn điền đã hình thành một cách nhanh chóng. Các nông dân thì không có đất canh tác hoặc là bị bắt vào làm cho các xí nghiệp, nhà máy. Từ đó giai cấp vô sản đã ra đời. Giai cấp vô sản ở đây gồm công nhân, nông dân, tri thức… trong đó giai cấp công nhân chính là đại diện cho giai cấp vô sản.
– Đời sống của giai cấp vô sản: Là giai cấp không có sở hữu về tư liệu sản xuất nên đời sống của giai cấp vô sản mà đại diện chính là công nhân bị chèn ép rất nặng nề. Họ phải làm những công việc nặng nhọc nhưng tiền lương lại không được bao nhiêu. Đã có rất nhiều công nhân bỏ mạng tại các đồn điền, xí nghiệp. Chính vì vậy mà mâu thuẫn giữa 2 giai cấp này rất gay gắt.
– Hình thức đấu tranh: Lúc đầu thì nó diễn ra rất lẻ tẻ và tự phát, chủ yếu là đập phá máy móc, phá các xưởng xí nghiệp với mục đích cuối cùng là đòi tăng lương và giảm giờ làm. Tuy nhiên vì là các cuộc biểu tình diễn ra nhỏ lẻ nên nhanh chóng bị đàn áp. Sau đó đầu thế kỷ XIX thì cuộc biểu tình đã lan rộng ra khắp nước Anh và lan sang tất cả các nước tư bản khác.
Giai cấp tư sản
Cũng giống như giai cấp vô sản, nguồn gốc hình thành của giai cấp vô sản được ra đời ở hình thái kinh tế – xã hội tư bản chủ nghĩa. Giai cấp vô sản và giai cấp tư sản luôn song hành với nhau và mâu thuẫn giữa hai giai cấp này lúc nào cũng diễn ra rất gay gắt.
– Nguồn gốc hình thành: Qua các cuộc phát kiến địa lý và cuộc cách mạng công nghiệp đã làm cho kinh tế Châu u ngày càng phát triển; đem lại nguồn khoáng sản, kho báu… vô cùng dồi dào. Giai cấp tư sản chính là giai cấp sở hữu những tư liệu sản xuất này và họ thường là những chủ xưởng đồn điền, thương nhân giàu có.
– Đời sống của giai cấp tư sản: Họ là những người sở hữu về tư liệu sản xuất trong xã hội nên họ nắm nhiều quyền lực, áp bức các giai cấp còn lại trọng xã hội. Giai cấp vô sản ở đây gồm: tiểu tư sản, trung tư sản, đại tư sản và tư sản thượng lưu.
– Những giai cấp bị tư sản thống trị: Giai cấp bị giai cấp tư sản áp bức, chèn ép nhiều nhất đó chính là giai cấp vô sản, điển hình là giai cấp công nhân. Họ bắt công nhân phải làm những công việc cực kỳ nặng nề với tần suất làm việc rất cao. Tuy nhiên tiền lương họ trả cho giai cấp công nhân lại rất thấp.
Giai cấp thống trị
– Nguồn gốc giai cấp thống trị: Trong quá trình hình thành và phát triển của loài người đã trải qua 4 hình thái kinh tế – xã hội. Trong mỗi hình thái xã hội lại có rất nhiều giai cấp khác nhau. Tuy nhiên xét về mặt quyền lực thì có thể chia ra làm 2 giai cấp đó là giai cấp thống trị và bị trị. Đặc điểm chung của các giai cấp thống trị trong mỗi thời kỳ là đều sở hữu tư liệu sản xuất. Do đó, nguồn gốc ra đời của giai cấp thống trị chính là sự sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
– Đời sống của giai cấp thống trị: Cái tên của giai cấp này đã nói lên tất cả, họ là người thống trị, áp đặt tất cả các giai cấp còn lại trong xã hội. Họ nắm quyền điều khiển các hoạt động và điều khiển toàn bộ xã hội.
Giai cấp công nhân
- Giai cấp công nhân thế giới
Giai cấp công nhân ra đời đầu tiên tại nước Anh, sau cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ nhất vào cuối thế kỷ XIX. Nguồn gốc là do các nhà máy, xí nghiệp, đồn điền đã mọc lên một các nhanh chóng và cần lượng nhân công lớn để phục vụ. Từ đó giai cấp công nhân ra đời.
- Giai cấp công nhân Việt Nam
– Nguồn gốc: Vào năm 1858 khi Pháp xâm lược nước ta và biến Việt Nam thành nước nửa thuộc địa nửa phong kiến. Vào đầu thế kỷ XX, Pháp đã liên tục cho xây dựng các xí nghiệp, mỏ, đồn điền để trồng cây công nghiệp. Vào thời điểm này đã có rất nhiều nông dân bị bắt đi để phục vị cho các đồn điền, mỏ này và từ đó giai cấp công nhân Việt Nam ra đời.
– Đặc điểm: Được hình thành khá trễ, trong giai đoạn mà Việt Nam đang là một nước nửa thuộc địa nửa phong kiến. Tuy nhiên đây là giai cấp đối đầu trực tiếp, lãnh đạo nhanh dân chiến đấu với kẻ thù xâm lược là Pháp.
Ngay từ khi ra đời thì giai cấp công nhân đã bị áp bức, bóc lột nặng nề nên tinh thần yêu nước và đứng lên chống giặc ngoại xâm rất cao. Đây cũng chính là giai cấp được giao cho nhiệm vụ giải phóng dân tộc.
– Đối tượng đấu tranh: Đối tượng đấu tranh của giai cấp công nhân có 2 đối tượng đó chính là thù trong và giặc ngoài, bao gồm: phong kiến, tư sản và đế quốc.
Giai cấp nông nô
– Nguồn gốc: Giai cấp nông nô bao gồm nông dân và nô lệ. Nguồn gốc hình thành giai cấp này là khi người Giéc-man xâm lược Tây u đã chiếm ruộng đất của chủ nô Roma và thành lập nên nhiều vương quốc khác nhau. Các nhân dân và binh lính bị bắt và đày đi làm thuê cho người Giéc-man nên từ đó giai cấp nông nô đã ra đời.
– Đặc điểm: Thực chất giai cấp nông nô chính là những nô lệ làm trong các nông trang hay trang trại của những lãnh chúa. Trong chế độ phong kiến thì giai cấp nông nô là giai cấp bị áp bức, bóc lột một cách nặng nề nhất. Họ lệ thuộc hoàn toàn vào giai cấp thống trị và bị giai cấp thống trị coi như là một đồ vật mà họ sở hữu.
Kết cấu xã hội giai cấp là gì?
Trong mỗi hình thái kinh tế xã hội thì đều có chứa một hay nhiều giai cấp nhất định. Khi hình thái kinh tế xã hội thay đổi thì sẽ tạo ra nhiều giai cấp mới. Lúc này, các giai cấp của hình thái cũ có thể được giữ lại hoặc là sẽ biến mất hoàn toàn.
Kết cấu của giai cấp bao gồm 2 yếu tố là: lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. 2 yếu tố này luôn tồn tại và song hành với nhau. Quan hệ sản xuất được quyết định bởi quan hệ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Quan hệ sản xuất chi phối tất cả các mối quan hệ xã hội khác.
Tuy nhiên, về cơ bản thì kết cấu xã hội giai cấp vẫn sẽ gồm 2 giai cấp cơ bản đối lập nhau, đó chính là:
- – Trong chế độ nô lệ thì có chủ nô và nô lệ.
- – Trong chế độ phong kiến thì có địa chủ và nông nô.
- – Chế độ tư bản chủ nghĩa thì có tư sản và vô sản.
Ví dụ: Hình thái kinh tế – xã hội phong kiến có 2 giai cấp chủ yếu là nông dân và địa chủ. Tuy nhiên khi hình thái này chuyển sang hình thái nhà nước tiếp theo là tư bản chủ nghĩa thì các giai cấp nông dân cũng chuyển dần thành giai cấp công nhân. Còn giai cấp địa chủ dường như đã biến mất và thay vào đó là giai cấp tư sản.
Ngoài những giai cấp cơ bản mang tính đặc trưng, đại diện cho xã hội thì còn có những giai cấp khác. Bởi tầng lớp giai cấp này ít hơn và ít được chú ý nên các giai cấp này được gọi chung là giai cấp không cơ bản. Cũng giống như các giai cấp cơ bản, trong mỗi thời kỳ nhất định sẽ có giai cấp không cơ bản khác nhau.
Ví dụ: Trong hình thái nhà nước phong kiến thì giai cấp không cơ bản chính là các nô lệ và chủ nô. Đây chính là tàn dư của hình thái xã hội trước còn sót lại.
Hay trong hình thái nhà nước tư bản chủ nghĩa thì giai cấp không cơ bản là giai cấp nông dân. Họ là lực lượng tàn dư của hình thái xã hội cũ do không thay đổi thích nghi được với hình thái xã hội mới nên đã trở thành giai cấp không cơ bản.
Như vậy bạn đã hiểu được giai cấp là gì rồi đúng không nào? Hy vọng bài viết này sẽ mang đến cho bạn những thông tin bổ ích, phục vụ tốt trong quá trình học tập cũng như nghiên cứu nhé.
